CAI NGHIỆN MA TÚY LÀ GÌ ?

Tại Việt Nam, các phương pháp điều trị nghiện ma túy gồm có:

Phương pháp thay thế giảm hại bằng Methadone nhằm làm giảm sử dụng ma túy bất hợp pháp; giảm tỷ lệ phạm pháp liên  quan sử dụng chất ma túy (trộm cắp, buôn bán MT, mại dâm, giết người…); giảm tỷ lệ lây truyền bệnh do tiêm chích ma túy (viêm gan B, C, HIV…);giảm tỷ lệ tai biến do dùng chất ma túy (tai nạn lao động, giao thông, tử vong do dùng quá liều…); từ đó phục hồi chức năng sinh lý, lao động, tái hòa nhập gia

đình, xã hội và giảm tỷ lệ tái phát dùng chất ma túy.

Phương pháp này có ưu điểm là có tác dụng dung nạp chéo với các chất dạng thuốc phiện do đó người bệnh không xuất hiện hội chứng cai và thèm chất ma túy. Thời gian bán hủy kéo dài 24-36 giờ (Buprenophine: 48h; LAAM: 72h), chỉ cần dùng 1 liều duy nhất trong ngày nên nồng độ ổn định. Hiệu quả cao với đường uống, tránh người bệnh phải tiêm chích và tránh hiệu quả “flash” do tiêm chích.Dung nạp chậm nên tránh được khuynh hướng tăng liều. Cai Methadone dễ hơn cai heroin (giảm liều từ từ cho phù hợp với sự thích nghi của người bệnh) và có hiệu quả kinh tế cao.

Phương pháp thứ hai là phương pháp đối kháng bằng Naltrexone. Naltrexone được sử dụng điều trị nghiện heroin từ 1973 (Martin), thực chất là điều trị duy trì sau khi đã điều trị giải độc. Naltrexone làm giảm hoặc mất cảm giác “phê” khi dùng chất ma túy, từ đó loại trừ trạng thái lệ thuộc về tâm thần do chất ma túy và làm giảm hoặc triệt tiêu trạng thái “đói trường diễn” chất ma túy.

Naltrexone được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, chuyển hóa ở gan (60% liều vào máu). Nồng độ đỉnh (của naltrexone và chất chuyển hóa có hoạt tính 6-β naltrexone) đạt được sau uống 1 giờ. Thời gian bán hủy từ 1-3 giờ đối với naltrexone và 13h đối với 6-β naltrexone, do vậy về lâm sàng, 1 liều naltrexone có tác dụng đến 72 giờ và 1 phần nhỏ 6-β naltrexone có thể kéo dài tới 125 giờ. Naltrexone có tác dụng tuơng đương trong điều trị nghiện rượu (so vớiopioid) trong khi nghiện rượu còn liên quan với nhiều chất dẫn truyền thần kinh khác.

Để được điều trị bằng naltrexone người bệnh phải được điều trị giải độc ít nhất 7-10 ngày trước. Bệnh nhân cần định lượng men gan trước khi dùng thuốc và hàng tháng trong 6 tháng đầu. Bệnh nhân có thể chuyển dần từ chất ma túy mạnh (heroin…) sang dùng chất ma túy nhẹ hơn như  methadone → buprenophine → LAAM… và sau đó là không dùng ma túy trong 1-2 tuần. Dù vậy, vẫn có thể xuất hiện hội chứng cai, tác dụng phụ nhẹ trong vài tuần đầu khi dùng naltrexone.Tuân thủ điều trị có vai trò quan trọng trong phương pháp này, nếu người bệnh ngừng dùng naltrexone, việc dùng lại chất ma túy sẽ gây cảmgiác “phê” rất mạnh và bệnh nhân rất dễ tái nghiện. Naltrexone không gây tăng dung nạp dù dùng kéo dài. Bệnh nhân đang dùng naltrexone mà đồng thời dùng thêm các chất dạng thuốc phiện có thể bị tai biến quá liều chất dạng thuốc phiện (do mất dung nạp), dẫn đến nguy cơ tử vong. Duy trì liều đã dung nạp đến khi bệnh nhân hết nguy cơ tái nghiện (thường ít nhất là 6 tháng).

Điều trị bằng Naltrexone có các ưu điểm là không bắt buộc phải xét nghiệm tìm chất ma túy trong nước tiểu trong quá trình điều trị như với Methadone. Bệnh nhân chỉ cần đến uống thuốc 3 lần/tuần. Đây không phải là chất gây nghiện nên dễ quản lý và sử dụng. Hiệu quả chống tái nghiện sẽ trở nên tốt hơn nếu có kết hợp với các liệu pháp tâm lý và có sự hợp tác chặt chẽ của thày thuốc – bệnh nhân – gia đình.

Nghiện các chất dạng thuốc phiện vẫn đang rất phổ biến ở Việt Nam. Dược lý trị liệu là phương pháp đóng vai trò quan trọng trong cả điều trị giải độc và chống tái nghiện. Tuy nhiên, tỷ lệ tái nghiện vẫn cao với tất cả các trị liệu hiện có. Việc điều trị bằng thuốc hướng thần, thay thế bằng Methadone, đối kháng bằng Naltrexone là những phương pháp đã được nghiên cứu, thể nghiệm ở nước ta. Đây là những chọn lựa khoa học, và tương đối có hiệu quả trong điều trị nghiện ma túy dạng thuốc phiện ở Việt Nam hiện nay.

Gia đình và bản thân người nghiện ma túy đang đứng trong một hoàn cảnh bất hạnh! Ma túy liên quan tới bao nỗi kinh hoàng!

Về y khoa ta nên hiểu rằng:

- Nghiện ma tuý là một bệnh của não và người nghiện đã bị thay đổi cả về cấu trúc và chức năng của não bộ do sử dụng các chất ma túy.

Về thực tế :

- Việc cắt cơn cho người nghiện ma tuý không khó. Khó nhất là tránh tái nghiện.

Không thể hiểu cai nghiện chỉ đơn thuần là cắt cơn hoặc gửi vào trung tâm cai nghiện. Trên thực tế người nghiện chỉ bỏ được ma tuý khi ở trung tâm, nhưng khi về gia đình nhiều người đã tái nghiện ngay.

Điều cần quan tâm là làm sao để người nghiện không tái nghiện trong môi trường đời sống hàng ngày!

Chúng ta biết đến các sản phẩm như Naltrexone được thế giới sử dụng chống tái nghiện từ hơn 30 năm nay. Tại Việt Nam, Naltrexone đã được Cục Quản lý Dược cho phép lưu hành từ tháng 11/2001.

Thuốc bán theo đơn bác sĩ vì cai nghiện ma tuý bằng Naltrexone đòi hỏi phải có sự hiểu biết chuyên môn về cách dùng, liều lượng cũng như hỗ trợ về tâm lý.